هدف نهایی از تشکیل حکومت (٢)
در شماره گذشته به بررسی هدف نهایی از تشکیل حکومت از منظر امام خمینی پرداختیم. در ادامه این مقاله را بخوانید.....
*جایگاه استقلال و آزادی در مبارزات امام خمینی(ره)
بدون شک، امام خمینی(ره) و آحاد ایران اسلامی برای رسیدن به استقلال و آزادی مبارزه کردند؛ اما مستقل بودن و به دست آوردن آزادی، یکی از اهداف انقلاب و از اهداف متوسط آن است، رهبر فقید انقلاب در این باره میفرمایند:
آزادى تنها، سعادت ملت نیست، استقلال تنها، سعادت ملت نیست، مادیت تنها، سعادت ملت نیست، اینها در پناه معنویات، سعادتند، معنویات، مهم است.
بکوشید تا معنویات تحصیل کنید، علمِ تنها فایده ندارد، علم با معنویات علم است، ادب تنها فایده ندارد، ادب با معنویات. معنویات است که تمام سعادت بشر را بیمه مىکند، کوشش کنید در تحصیل معنویات، در خلال علم که تحصیل مىکنید، معنویات را تحصیل کنید.
دانشگاهها معنویت پیدا بکنند، مدارس معنویت پیدا بکنند، مکتبها معنویت پیدا بکنند، تا -انشاءالله- سعادتمند بشوند.(1)
انسانى که متعهد است، انسانى که مهذب است، دست ظالم را کوتاه مىکند؛ لکن مقصد همین نیست، این یکى از خدمتهایى است که مىکند، آزادى براى مردم تأمین مىکند؛ لکن این یکى از مقاصد است، همه این نیست. استقلال براى کشور تأمین مىکند؛ لکن همه مقصد این نیست. رفاه براى امت درست مىکند؛ لکن مقصد این نیست.(2)
*جایگاه رفاه و امنیت در انقلاب اسلامی ایران
به یقین یکی از اهداف حکومت اسلامی، تأمین امنیت و رفاه برای آحاد مردم بوده و هست، بدون تأمین نیازهای ابتدایی مردم، رشد فرهنگی و معنوی بسیار سخت خواهد بود؛ اما در تفکر امام راحل(ره) رفاه و امنیت هم از اهداف متوسط و میانی و مقدمه برای هدف اصلی است.
ایشان میفرمایند: آیا رفاه ملت و رسیدن ملت به چیزهاى مادى، آخر مقصد است؟ انبیا آمدهاند تا مردم را، تا جامعه را، ترتیبى بدهند که رفاه زندگى مادى آنها [فراهم] باشد؟ مقصد انبیا این بوده است که مستکبرین بروند و مستضعفین به نواى دنیایى برسند یا مقصد بالاتر از اینهاست؟
این همه انبیا آمدهاند و دعوت کردند و کشته شدند، جنگها کردند و زحمتها کشیدند، فقط براى این بود که مستکبرین را کنار بزنند و براى تودههاى مردم رفاه حاصل کنند؟ یا مقصد بالاتر از اینهاست؟ خداى تبارک و تعالى که انبیا را فرستاده است براى تعمیر دنیا فقط فرستاده است یا مقصد بیشتر از اینهاست، بالاتر از اینهاست؟(3)
رژیم اسلامى مثل رژیمها و مکتبهاى مادى نیست، مکتبهاى مادى، تمام همتشان این است که مرتع درست بشود! تمام همت این است که منزل داشته باشند، رفاه داشته باشند. اسلام، مقصدش بالاتر از اینهاست، مکتب اسلام یک مکتب مادى نیست؛ یک مکتب مادى-معنوى است. مادیت را در پناه معنویت، قبول دارد، معنویات، اخلاق، تهذیب نفس.
اسلام براى تهذیب انسان آمده است؛ براى انسانسازى آمده است. همه مکتبهاى توحیدى براى انسانسازى آمدهاند، ما مکلفیم انسان بسازیم، شما خانمها که زحمت کشیدید و اینجا آمدید، در این زحمت مکلفید انسان بسازید.
مکلفید در دامنهاى خودتان انسان مهذب بار بیاورید، مقصد اسلام و مقصد همه انبیا این است که آدمها را تربیت کنند، صورتهاى آدمى را آدم معنوى و واقعى کنند.
مهم در نظر انبیا این است که انسان درست بشود، اگر انسان تربیت شد، همه مسایل حل است، یک مملکتى که داراى انسان مهذب است، تمام مطالبش حل است.(4)
*هدف نهایی از تشکیل حکومت در اندیشه امام خمینی(ره)
همانگونه که بیان شد از نگاه امام(ره) -که نگاهی عالمانه و برخواسته از متون دینی است- استقلال و آزادی و عدالت اجتماعی و رفاه، همه از امور لازم و ضروری برای امت و حکومت اسلامی است؛
اما اینها فقط ابزار و مقدمه برای رسیدن مردم به معنویات و اخلاق اسلامی هستند، تا با فراهم شدن شرایط، افراد جامعه بتوانند به تهذیب نفس بپردازند و از این راه به سعادت دنیا و آخرت دست یابند؛ از این رو حضرت امام(ره) در جلسات و ملاقاتهای مختلف با مسئولان و آحاد مردم و همچنین در بیشتر نوشتههایشان بر مسأله تهذیب نفس و توجه به معنویات و حق تعالی تأکید میکردند.
ایشان میفرمایند: اسلام براى تأمین علف نیامده است! اسلام براى تأمین معنویات آمده است، همهاش فریاد از مادیات نباشد [که این کار] بر خلاف مسلک اسلام است، معنویات اگر تحقق پیدا کرد، مادیات تأمین مىشود و به دنبالش هست. اسلام مادیات را به تبع معنویات قبول دارد؛ مادیات را مستقلاً قبول ندارد. اساس، معنویات است. یک کشور با معنویاتش کشور است.(5)
ایشان در دیدار برخی از ائمه جمعه میفرمایند: بنابراین آن چیزى که در رأس همه امور است، براى همه ماها، اول تهذیب نفس است و در خلال آن تهذیب مردم است. اگر انسان خودش مهذب نباشد، نمىتواند دیگران را تهذیب کند. حرف، اثر ندارد... تمام آن مسائلى که در اسلام [است] حتى مسائل سیاسىاش، مسائل تهذیبى است، براى درست کردن آدم است.
ما نباید همه مسایل را حالا دنبال مسایل سیاسى قرار بدهیم، باید همه مسایل را دنبال مسایل اسلامى و خصوصاً، این وجهه تهذیب مردم [قرار دهیم]، شما ملاحظه مىفرمایید که لحن قرآن در این باب از همه ابواب دیگر، زیادتر و بیشتر تأکید در آن دارد؛ چندین آیه قسم هست و بعدش «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاها * وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها»،(6)
این به ما مىفهماند که اساس مسایلى که همه چیز به آن درست مىشود، آن تهذیب است و اساس همه مسایلى که انحرافى است، این عدم تهذیب است؛ بنابراین باید ما سرلوحه همه امورمان را این قرار بدهیم.(7)
ایشان این هدف مقدس را فقط برای جامعه اسلامی ایران مطرح نمیکنند؛ بلکه از نظر ایشان، هدف نهایی تمام انقلابهای اسلامی باید پرداختن به معنویات باشد.
تمام مسایلى که هست، [این است که] ما مىخواهیم دست ظالمها را کوتاه کنیم -انشاءالله- و مىخواهیم که قدرتها را سرکوب کنیم و پایشان را از این بلاد مسلمین کوتاه کنیم؛ انشاءالله. همه اینها مقدّمه این است که یک آرامشى در این بلاد پیدا بشود و دنبال این آرامش، یک سیر روحى پیدا بشود، یک هدایت به سوى خدا پیدا بشود، آن چیزى که اساس است سیر الى الله است، توجه به خداست. همه عبادات براى اوست. همه زحمات انبیا از آدم تا خاتم براى این معنا هست که سیر الى الله باشد، شکستن بت نفس که بالاترین بتهاست دنبال او شکستن بتهاى دیگر.(8)
چنانکه سیره شخصی امام راحل(ره) اینگونه بود که حتی در دوران مبارزات و بعد از انقلاب، در زمان رهبری و اداره جنگ، بیشترین اهمیت و اهتمام را به نماز اول وقت و تلاوت قرآن و سحرخیزی و توسل به اهلبیت(ع) داشتند و همین روحیه را به جبهههای جنگ و جوانان جامعه تزریق کردند تا جایی که به برکت همین معنویت برخاسته از سجاده و نفس قدسی امام، صحنههای ماندگاری را در جبههها و مبارزات آفریدند.
مقام معظم رهبری مدظلهالعالی در این باره میفرمایند: چنانچه مقررات الهی مستقر شد نظم متکی به اسلام به وجود آمد و عدالت اجتماعی تحقق پیدا کرد، هنوز یک هدف متوسط، یا در واقع یکی از مراحل راه، طی شده است. مرحله بعد، آن است که مردمی که در این نظام، به آسودگی، بیدغدغه و با برخورداری از عدل زندگی میکنند، برای تخلق به اخلاق حسنه، فرصت و شوق پیدا کنند.
این، آن چیزی است که من خواستم روی آن تکیه بکنم و میخواهم این نکته را عرض بکنم که بعد از تشکیل حکومت، این هدف است؛ بلکه بعد از تشکیل نظام عادلانه و استقرار عدالت اجتماعی و حکومت واقعاً اسلامی، هدف این است. این، هدف بعدی است.
انسانها باید به اخلاق تخلق پیدا کنند که البته تخلق به اخلاق حسنه هم موجب تعالی و تکامل معنوی و روحی و ...(9)
خلاصه آن که: هدف اصلی و نهایی رهبر فقید انقلاب ایران و تمام کسانی که به ندای ایشان لبیک گفتند و تا پای جان مبارزه کردند و این انقلاب را 22 بهمن ماه به پیروزی رساندند، نه رفاه، نه عدالت اجتماعی، نه استقلال و نه آزادی بود؛ بلکه از نظر ایشان و همچنین مقام معظم رهبری،(10) همه این امور هدف متوسط و میانی است و هدف اصلی، رشد معنوی و اخلاقی جامعه و مهذب شدن آحاد آن است.
از این رو لازم است بعد از گذشت 34 سال از انقلاب، بر این عهد و هدف اصلی و متعالی تجدید میثاق کنیم و بکوشیم با پشت سر گذاشتن هر چه بهتر اهداف میانی، به هدف اصلی بیشتر توجه کنیم و برای رسیدن به آن، تلاش و برنامه ریزی در خور و شایسته کنیم.
باید توجه داشت اگر به هدف اصلی نرسیم، رسیدن به اهداف میانی هم ارزش چندانی ندارد، از این رو بر مسئولان و مدیران نظام لازم است همراه با تلاش برای تحقق عدالت و رفاه و حفظ استقلال و آزادی جامعه، توجه و اهتمام اصلی خود را بر رشد فرهنگی و معنوی جامعه قرار دهند و از اینگونه تلاشها کاملاً پشتیبانی کنند،
لازم است در تمام برنامهریزیها و قانونگذاریها و طرحهای مختلف، از تأثیر آن در اخلاق و معنویت جامعه غافل نباشند و رشد معنوی جامعه را در درجه اول اهمیت قرار دهند، همین موضوع میتواند معیار مناسبی برای مردم در انتخاب مسئولان در انتخابهای مختلف باشد.
*پینوشتها
1- همان، جلد 7، صفحه 534.
2- همان، صفحه 532.
3 همان، صفحه 531 (با اندکی تصرف).
4- همان، صفحه 531 (با اندکی تصرف).
5- همان، صفحه 533.
6- سوره شمس: آیات 10و9.
7- صحیفه امام، جلد 15، ص 506.
8- همان، ج19، ص 51.
9- ر.ک: اخلاق و معنویت در آیینه نگاه مقام معظم رهبری، تهران، مۆسسه فرهنگی قدر ولایت، سوم، 1390 ش، فصل دوم.
10- دیدار با علما و خطبای کشور در آستانه محرم، اردیبهشت 1377. ر.ک: خلق، شماره 27، صفحه 26.
منبع: خبرگزاری فارس
تهیه و تنظیم: محمد حسین امین گروه حوزه علمیه تبیان